Celem poniższych propozycji, przeznaczonych przede wszystkim dla szkoły podstawowej i gimnazjum, jest poszerzenie słownictwa pozwalającego na precyzyjny opis twarzy. Po opanowaniu tej umiejętności łatwiej przychodzi mi interpretowanie na lekcjach fragmentów tekstów, w których pełni on znaczącą rolę.
Uporządkowałam je od najprostszych przez średnio po skomplikowane – wymagające twórczego wkładu. Myślę jednak, że warto zacząć od dwóch pierwszych – uświadamiają braki w słownictwie i pozwalają je uzupełnić.
Propozycja 1. – praca w parze:
para uczennic(ów) siada naprzeciwko siebie. Każda osoba musi przez 2 min opisywać twarz partnerki(a).
Zazwyczaj okazuje się, że po minucie dzieciakom zaczyna brakować słów. Można wtedy przystąpić do rysowania mapy myśli.
Propozycja 2. mapa myśli – praca indywidualna podsumowująca pierwszą:
każdy(a) wynotowuje na dużej kartce papieru wszystkie rzeczowniki nazywające części twarzy oraz określające je epitety. Uzupełnia listę, zestawiając ją – metodą kuli śniegowej – z dwiema innymi, porządkuje-hierarchizuje, przypisując pojęcia węższe szerszym, np. oku – brwi, rzęsy, powiekę itp., a następnie rozrysowuje mapę. Na koniec dopisuje epitety.
Propozycja 3. „policyjny portret pamięciowy” – praca w parze:
jedna osoba opisuje czyjąś twarz (może korzystać ze zdjęcia), druga rysuje jej portret pamięciowy.
Propozycja 4. „zaginiony maluch” – praca w parze lub grupie:
każda para lub grupa dysponuje kilkoma zdjęciami bardzo podobnych dzieci. Jedna z osób w grupie, „ochroniarz” szukający rodziców, widzi wszystkie, opisuje jedno z nich, podkreślając cechy charakterystyczne chłopca lub dziewczynki. Reszta próbuje odgadnąć, o które z dzieci chodzi.
Propozycja 5. „filmowe stereotypy” – praca w parze:
jedna osoba opisuje wybraną stereotypową postać z baśni czy filmów (królowa, bohater, książę, czarodziej, giermek, służąca, matka chrzestna), druga zgaduje, o kogo chodzi.
Propozycja 6. „portret nacechowany” – praca indywidualna:
każdy(a) tworzy opis twarzy, po którym poznany, jakie cechy charakteru posiada lub kim jest dana osoba (np. zbrodniarz, święty).
Wskazówka: przed tym ćwiczeniem warto popracować nad słownictwem nacechowanym emocjonalnie – uświadomić uczennicom(niom) różnice pomiędzy synonimami. Proponuję następującą zabawę:
Jesteś Piękna(y) i ujrzałaś(eś) pysk Bestii lub jesteś Bestią i ujrzałaś(eś) twarz Pięknej(ego). Nazwij, stopniując (od najsłabszego lub najsilniejszego – do wyboru), uczucia, jakie towarzyszą temu doświadczeniu.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Uwaga: nazwy uczuć = rzeczowniki.
Zazwyczaj – zarówno w szkole podstawowej, jak i gimnazjum – dzieci mają problem z wyszukaniem i wystopniowaniem synonimów. Proszę je więc o ułożenie zapisanych na paskach wyrazów, które kradnę ze słowników synonimów (potem zdradzam swe cudowne źródło).
Dwie propozycje 7. – praca indywidualna
Pierwsza: Posługując się frazeologizmami, sporządź 5-cio zdaniowy zoomorfizujący twarz opis uwzględniający kształt i wygląd: twarzy, czoła, brwi, rzęs, oczu, policzków, ust, brody lub włosów.
Zdania mają być pojedyncze rozwinięte. Całość powinna stworzyć spójny opis.
Przykłady frazeologizmów zoomorfizujących: żabie oczy, żabie usta, lwia grzywa, sokoli wzrok, rybie oczy, zjeżone włosy lub jeż.
Druga: Wyobraź sobie, że widzisz przed sobą twarz niczym… Rumiane jabłuszko? Dojrzałą brzoskwinię? Kanapkę? Talerz z deserem? Opisz ją w 5-ciu zdaniach, posługując się epitetami lub porównaniami żywnościowymi.
Zdania mają być jednokrotnie złożone, zaś przejścia pomiędzy nimi – płynne. Całość powinna stworzyć spójny opis.
Wskazówka: przed tym ćwiczeniem warto pokazać prace G. B. Arcimboldo. Jego wersji może być wiele, np. twarz jako wyspa, medalion, zapisana kartka itp.
W Przypominajkach jest wpis Opis zawierający przydatne słownictwo.
