Kłusująca(y) na koniu trzyma w dłoniach lejce. Dzięki nim delikatnie, lecz stanowczo, popycha zwierzę w pożądanym – niestety, nie zawsze również przez nie 🙂 – kierunku.
W podobny sposób pracuje wstęp – sygnalizuje kierunek, w którym pokłusuje treść, i zachęca czytającą(ego), aby się do niej przyłączyć.
Celem poniższych lekcji jest zapoznanie uczennic(niów) z modelami ośmiu różnorodnych wstępów do opowiadania (podkreślę jednak, że tworzeniem go do innych form (w tym argumentacyjnych, np. rozprawki) rządzą podobne zasady).
Cel w języku uczennicy(nia), który podaję, brzmi zazwyczaj: Dowiem się, jak dzięki wstępowi zaciekawić czytelniczkę(ka).
Realizacji celu służą dwa zadania:
pierwsze zadanie w 4 krokach + zadanie pozaszkolne (niekoniecznie do domu, równie dobrze można je zrobić, leżąc na trawie w parku lub siedząc w domku na drzewie):
Uczennice(niowie):
1. w ciszy czytają – najlepiej wydrukowane na paskach papieru – początki kilku, np. pięciu, opowiadań – początek to pierwsze zdanie lub kilka, tworzących całość, pierwszych zdań [cytaty do wyboru z załączników nr 1 lub 3], następnie
2. w parach bądź trójkach rozmawiają o różnicach pomiędzy nimi oraz o tym, dlaczego jedne są bardziej, a inne mniej interesujące. Potem układają paski od najciekawszych do najmniej ciekawych. Wybór uzasadniają w tabeli [załącznik nr 2].
3. na koniec prezentują i uzasadniają na forum swoje wybory. Stanowi to doskonałą okazję do zdefiniowania gustu czytelniczego oraz dyskusji o wielości jego rodzajów.
4. Na koniec warto wywiesić na „gadającej ścianie” wszystkie tabele – aby każda osoba w klasie mogła się z nimi zapoznać.
To zadanie to równocześnie znakomita okazja, aby zachęcić dzieciaki do przeczytania wartościowych – z naszego punktu widzenia – książek. Czysta i dyskretna manipulacja J.
Zadanie pozaszkolne (niekoniecznie do domu, równie dobrze można je zrobić, leżąc na trawie w parku lub siedząc w domku na drzewie) obowiązkowe – do wyboru:
1. Wyszukaj trzy najciekawsze początki opowiadań bądź powieści – wpisz je do tabeli i uzasadnij wybór.
2. Przypomnij sobie trzy początki opowiadań bądź powieści, które sprawiły, że porzuciłaś(eś) lekturę i nigdy do niej nie wróciłaś(eś) – wpisz je do tabeli i uzasadnij wybór.
3. Wyszukaj najlepszy, średni i najgorszy początek opowiadania bądź powieści – wpisz je do tabeli i uzasadnij wybór.
Zadanie dla chętnych:
Jeszcze raz, uważnie, przeczytaj wybrane przez siebie początki i zdefiniuj swój gust czytelniczy, tzn. co sprawia, że czytasz książkę dalej, a co – że odkładasz ją na półkę.
drugie zadanie (cytaty z polecanych książek znajdują się w załączniku):
Uczennice(niowie):
czytają kilkanaście wstępów do opowiadań lub powieści. W parach decydują według jakiego modelu i dlaczego został sformatowany. Wnioski zapisują w tabeli [załącznik nr 3].
Poniżej podaję dziewięć przykładowych modeli wstępów oraz cytaty mające je zilustrować – to mój wybór, każda(y) nauczyciel(ka) może go zmodyfikować w zależności od potrzeb. Warto jednak – zanim rozdamy listę – zebrać i zanotować w widocznym miejscu te, które uczennice(niowie) wymienią same(i), ewentualnie poprosić dzieciaki, aby skategoryzowały je według własnych pomysłów, a dopiero potem podsunąć ściągawkę – cytaty w załączniku podaję zatem luzem i w tabeli.
1. opis sytuacji bądź zachowania.
[patrz: Marie-Aude Murail Bystrzak]
2. opis okolicy bądź otoczenia, często charakteryzujący bohaterkę(a), odzwierciedlający nastroje lub zapowiadający wydarzenia.
[patrz: Peter Brown „Dziki robot”, Agatha Christie „Dwanaście prac Herkulesa”, Lenny Snicket „Seria niefortunnych zdarzeń, tom 2]
3. opis emocji (np. widniejących na twarzach) bądź nastroju (np. w pomieszczeniu) – model ten często zlewa się z pierwszym.
[patrz: Suzanne Collins „Igrzyska śmierci” lub Małgorzata Strękowska-Zaremba „Dom nie z tej ziemi”]
4. teza „pięścią w stół”, szokujące stwierdzenie potwierdzane bądź kwestionowane w dalszej części [patrz: Simon van der Geest „Pajątyl”, Christine Bauvois „Pasztety do boju”, Rick Riordan „Percy Jackson i bogowie olimpijscy” – tu dodatkowo pojawia się zwrot do czytelniczki(ka)]
5. flasback – introspekcja.
[patrz: Sarah Crossan „My dwie, my trzy, my cztery” lub Katarzyna Ryrych „Król”]
6. zmiany punktu widzenia, np. opis miejsca po meczu może się skupić na: kolorowym confetti, podekscytowanych fanach na trybunach, rytmicznej muzyce czy podświetlonej tablicy wyników LUB zaśmieconej podłodze, pustych trybunach, męczącej muzyce, migających żarówkach na tablicy.
7. pytanie, w tym takie, na które autor(ka) będzie próbował(a) znaleźć odpowiedź. Im bardziej intrygujące, tym lepszy efekt – model ten może zlewać się z innymi.
[patrz: Małgorzata Strękowska-Zaremba „Dom nie z tej ziemi”, Sylwia Heinlein „Różowe środy albo podróże z ciotką Huldą”]
8. cytat, np. z bohatera, lokalnego autorytetu, gazety itp., powołanie się na kogoś.
[patrz: Joanne Rowling „Harry Potter i czara ognia”, Marcel Marcel „Oro”]
9. skok na głęboką wodę – w morze informacji, jeśli opowiadanie ma wyglądać na oparte na faktach.
[patrz: Charles Dickens „Opowieść o dwóch miastach”]
Zadanie pozaszkolne (niekoniecznie do domu, równie dobrze można je zrobić, leżąc na trawie w parku lub siedząc w domku na drzewie) obowiązkowe do wyboru:
1. Wyszukaj trzy początki opowiadań bądź powieści, które ilustrują podane modele – wpisz je do tabeli i nazwij.
2. Wyszukaj trzy początki opowiadań bądź powieści, które nie mieszczą się w żadnym z podanych modeli – wpisz je do tabeli i nazwij.
