Taksonomia Blooma

Mimo iż praktykuję (i wierzę w) OK od kilku lat, nadal mam problemy z formułowaniem celów lekcji i nacobezu – widać to zresztą na mojej stronie. Jakiś czas temu zorientowałam się, że nieustannie sięgam po te same zwroty: „wymień”, „opisz”, „zastanów się” (zwłaszcza ten ostatni nieszczególnie pomaga uczącym się).

Okazuje się, że nie tylko ja borykam się z  doborem słów. Już w latach 50. ubiegłego wieku Benjamin Bloom stworzył taksonomię obejmującą trzy sfery: poznawczą, afektywną i psychomotoryczną (idealna szkoła kładłaby nacisk na holistyczny rozwój każdej z nich), a następnie odkrył, że 80 proc. pytań stawianych przez nauczycieli(ki) w sferze poznawczej wymaga odpowiedzi na najprostszym poziomie przywoływania wyuczonych treści.

Zacznę jednak od początku.

Umiejętności poznawcze (kognitywne), na rozwoju których skupia się współczesna szkoła, koncentrują się wokół wiedzy, rozumienia i krytycznego myślenia. Obejmują sześć poziomów myślenia, a do każdego z nich przypisane są umiejętności oraz pytania lub polecenia:

Poziom pierwszy: WIEDZA (przywoływanie i odtwarzanie informacji) koncentrujący się wokół hasła „Przypomnij sobie!”.

Umiejętności: zapamiętywanie, definiowanie, opisywanie, spisywanie, tworzenie list.

Wskazówki do pytań lub poleceń: powiedz, nazwij, określ, wymień, wylicz, wskaż, przypomnij, dopasuj, wybierz.

Poziom drugi: ROZUMIENIE (pogłębiona wiedza) koncentrujący się wokół hasła „Udowodnij, że nie tylko wiesz, ale i rozumiesz!”.

Umiejętności: klasyfikowanie, wyjaśnianie, oszacowywanie, dyskutowanie, kojarzenie, kategoryzowanie.

Wskazówki do pytań lub poleceń: porównaj, wyjaśnij, opisz, sklasyfikuj, wybierz, rozpoznaj, uporządkuj, wykaż, przeredaguj (sparafrazuj).

Grażyna Czetwertyńska, której artykułom wiele zawdzięczam, poziom drugi dzieli na dwa podpoziomy:

1. pogłębioną wiedzę – j.w. oraz

2. wnioskowanie koncentrujące się wokół hasła „Wyciągnij wnioski!”. Jej wskazówki do pytań i poleceń to: spróbuj przewidzieć, zinterpretuj, uogólnij, wyciągnij wnioski.

Poziom trzeci: ZASTOSOWANIE koncentrujący się wokół hasła „Zastosuj zdobyte umiejętności!”.

Umiejętności: przedstawianie, łączenie, wyszukiwanie powiązań, konstruowanie, tworzenie, wybieranie, wykorzystywanie.

Wskazówki do pytań lub poleceń: zastosuj, rozwiąż, przewidź, wypróbuj, użyj, odegraj rolę, skonstruuj, przekształć, sporządź model, przetłumacz, wykorzystaj, wykonaj doświadczenie.

Poziom czwarty: ANALIZA (opisywanie struktur i wzorów) koncentrujący się wokół hasła „Dostrzeż i rozpoznaj składowe elementy problemu lub informacji!”.

Umiejętności: analizowanie, porównywanie, przeciwstawianie, krytykowanie, sprawdzanie, rozróżnianie.

Wskazówki do pytań lub poleceń: wymień element, określ przyczynę i skutek, oddziel informacje istotne od nieistotnych, porównaj, znajdź różnice, przeanalizuj, uporządkuj, sporządź wykres, uprość, sklasyfikuj, podsumuj, podziel na kategorie.

Poziom piąty: SYNTEZA (zestawianie informacji w celu stworzenia czegoś nowego) koncentrujący się wokół hasła „Zbierz razem!”.

Umiejętności: tworzenie, planowanie, komponowanie, organizowanie, rozwijanie.

Wskazówki do pytań lub poleceń: uogólnij, podsumuj, zaprojektuj, stwórz hipotezę, wymyśl, stwórz, zestaw, skomponuj, sformułuj, rozwiąż, zaproponuj, wynajdź, dostosuj, opracuj.

Poziom szósty: EWALUACJA  (formułowanie opinii na podstawie uzasadnionych argumentów) koncentrujący się wokół hasła „Oceń!”.

Umiejętności: ocenianie wartości metod, koncepcji, teorii, procesów, weryfikowanie wartości dowodów, informacji, liczb i danych.

Wskazówki do pytań lub poleceń: podaj argumenty za i przeciw, stwórz kryteria, oceń, osądź, uszereguj pod względem ważności, wybierz rozwiązanie, sporządź ranking, rozstrzygnij, oszacuj, uzasadnij, zrecenzuj, przedstaw opinię, udowodnij, poprzyj argumentami.

Jak widać, wskazówki do pytań i poleceń powtarzają się – granice między poziomami są płynne, a pytania na kolejnych poziomach „wchłaniają” w siebie pytania z poziomów niższych.

Wartość taksonomii Blooma polega m.in na tym, że pomaga ona zobaczyć związek między rodzajem zadawanego pytania a poziomem myślenia, jaki jest potrzebny do odpowiedzi. Dzięki temu możemy zaplanować lekcję lub serię lekcji, które będą oparte na pytaniach wymagających odpowiedzi na coraz wyższych poziomach myślenia.